Sommige Romeinse goden werden ook in de Lage Landen vereerd. Mercurius, de god van de handel, reizigers en winst, was hier veruit favoriet. Dat zien we terug in de hoeveelheden teruggevonden godenbeeldjes. De meeste stellen Mercurius voor, herkenbaar aan de vleugels op zijn hoed of in zijn haar en aan zijn attributen, meestal een geldbeurs of de hem kenmerkende staf met ineengedraaide slangen – de caduceus. Waarschijnlijk was hij in ons land een inheemse godheid die voor de Romeinen overeenkwam met hun Mercurius. Dat was ook vaak het geval bij andere goden. Een inheemse god werd dan gelijkgesteld aan een Romeinse. De Romeinen hadden daar geen moeite mee. Zij noemden de inheems-Romeinse goden een interpretatio romana.

Minerva uit Wijnaldum

Of het hier getoonde, in Nederland gevonden beeldje van de godin Minerva een religieuze functie vervulde, is trouwens nog maar de vraag. Het behoort wel tot de allermooiste beeldjes van Nederlandse bodem. Het voorwerp kwam tevoorschijn bij het afgraven van een terp in het Friese Wijnaldum aan het begin van de twintigste eeuw. Friesland maakte geen deel uit van het Romeinse Rijk, maar er waren wel intensieve handelscontacten met zuidelijke, door de Romeinen bezette gebieden. Het is dus goed mogelijk dat het beeldje als betaalmiddel fungeerde of dat het een geschenk was van de Romeinse overheid aan een bevriend Fries stamhoofd. Bij terpafgravingen in het noorden zijn heel wat beeldjes als dit gevonden.

Grieks tenue

Minerva, godin van de beheerste oorlogvoering en de wijsheid, is hier in Grieks tenue gestoken. Ze draagt een chiton, een lang mouwloos gewaad, met daarover een himation, een mantel die over de linkerschouder rond het lichaam hangt. Op de borst zien we een aegis, een legendarisch geitenvel met in het midden de kop van het monster Gorgo. Op het hoofd draagt Minerva een Korintische helm met daarop een gevleugelde sfinx en een helmbos. Het Griekse tenue en het klassieke gelaat doen vermoeden dat de kunstenaar zijn inspiratie heeft ontleend aan een Grieks prototype uit de 4de eeuw v. Chr. De datering van het beeldje is echter onduidelijk. Een mogelijk houvast zijn de aardewerkscherven die in de buurt van het beeldje zijn gevonden en stammen uit de 2de en 3de eeuw na Chr.

Naakte god Mars

In de Grieks-Romeinse kunst zijn de goden vrijwel altijd gekleed. In de Lage Landen verkeren ze vaak in naakte staat. We kunnen ze dan net als bij de godinnen herkennen aan hun karakteristieke attributen. Dat geldt bijvoorbeeld voor het boven weergegeven beeldje van een naakte Mars, god van de oorlog. We herkennen hem aan zijn helm en zien aan de stand van zijn lichaam en handen dat hij een lans en een schild vasthield. De helm van Mars is evenals die van Minerva een Korintisch model. Het godenbeeldje is in de negentiende eeuw aangekocht door het Rijksmuseum van Oudheden. Het zou zijn opgebaggerd uit de Waal bij Nijmegen. In Friese terpen zijn zes soortgelijke beeldjes van Mars gevonden.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website