Wat heb je aan de resten van een bronzen plaat? In het geval van de hier afgebeelde stukken (20 bij 26,5 centimeter) heel veel. Ze werden in 2003 gevonden in een weiland bij Leersum (Utrecht). In de plaat staan letters gegrift die samen een Latijnse tekst moeten hebben gevormd. De tekst dateert uit de tijd dat Nederland voor de helft onderdeel was van het Romeinse rijk (1ste-3de eeuw na Chr.). Dergelijke inscripties zijn zeldzaam in Nederland. Andere fragmenten van deze plaat zijn verloren gegaan. Slechts vijftien regels zijn bewaard gebleven.

Officiële inscripties

Inscripties op brons waren zeer belangrijk voor de Romeinen. Wetsteksten, toespraken van de keizer en besluiten van de gouverneur werden in brons gegraveerd en op een plek geplaatst waar iedereen de tekst kon lezen. Het was een van de vormen van communicatie tussen overheid en burgers. De hier getoonde letters zijn een goed voorbeeld van de fraaie Capitalis, de hoofdletter die de Romeinen voor hun officiële inscripties gebruikten.

Toespraak of brief

De inscriptie uit Leersum vormt de weergave van een toespraak of een brief. Dat kan worden opgemaakt uit het woordje DIXI (ik heb gezegd) in regel 12. In andere zinsdelen zouden woorden als cohort en turma (legeronderdelen) kunnen worden onderscheiden en zouden ze over discipline en voorzienigheid kunnen gaan. De tekst betreft dus militaire zaken. Ook wordt het overlijden van een zekere SEVERUS genoemd. Misschien is de inscriptie een brief van de keizer aan de nieuwe gouverneur van de provincie.

Hergebruik brons

De plaat is waarschijnlijk bij de val van de Romeinse rijksgrens (eind 3de eeuw na Chr.) door plunderende Germanen meegenomen uit een legerkamp en als schroot in kleine stukken gebroken. Het kostbare brons kon opnieuw worden gebruikt. Hoe de plaatstukken in de grond bij Leersum terecht zijn gekomen is onduidelijk.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website