Topstukken Maya en Merit
Het Rijksmuseum van Oudheden heeft sinds 1829 drie grafbeelden van Maya en Merit in bezit. Het zijn topstukken in de collectie. De beelden stammen uit de tijd van de farao’s Toetanchamon en Horemheb, omstreeks 1325 v. Chr. Maya was een soort minister van Binnenlandse Zaken en Financiën en bouwheer voor de koningen. In Sakkara, dertig kilometer zuidwestelijk van Caïro, liet hij een riant graf voor zichzelf en zijn vrouw Merit oprichten, naast dat van Horemheb, die het als generaal had laten bouwen maar er nooit is begraven.
Onderzoek in Sakkara sinds 1975
Egyptologen van het Rijksmuseum van Oudheden en het Italiaanse Museo Egizio doen in Sakkara onderzoek naar graven uit het Nieuwe Rijk (1539-1077 v. Chr.). Die zijn begin negentiende eeuw door verzamelaars geopend, maar daarna weer onder het zand verdwenen. Na de herontdekking en opgraving van de graven van Horemheb en Tia, zwager van de grote farao Ramses II, kwam in 1986 ook het graf van Maya en Merit aan het licht, 157 jaar nadat het Rijksmuseum van Oudheden hun grafbeelden had gekregen.Tot en met 1998 werkte het museum voor dit opgravingsproject samen met de Egypt Exploration Society uit Londen. Daarna waren de Universiteit Leiden (sinds 1999) en het Museo Archeologico uit Bologna (sinds 2011) bij de opgraving betrokken. In 2015 voegde het Museo Egizio uit Turijn zich als officiële partner bij het project. De leiding van het onderzoek is momenteel in handen van dr. Lara Weiss, conservator van de Egyptische collectie van het Leidse museum, samen met dr. Christian Greco, directeur van het Turijnse museum.
Directeur van het Schathuis
Maya was directeur van het Schathuis, een instantie voor binnenlandse zaken en financiën. Hij was verantwoordelijk voor de aanleg en het onderhoud van de grote begraafplaatsen, met name die van de farao’s in de Vallei der Koningen. Onder de jongeling Toetanchamon maakte Maya deel uit van een groep hooggeplaatste mannen die onder leiding van generaal Horemheb de touwtjes in handen had. Maya organiseerde de grafinrichting en begrafenis van de jonge koning. Hij heeft ook twee beeldjes met zijn naam en titels geschonken aan de schat aan voorwerpen die in het graf zijn gevonden. Onder zijn leiding zijn ook het generaalsgraf en het faraograf van Horemheb gebouwd.
Indeling graf
De bovenbouw van het Maya- en Merit-graf heeft ongeveer dezelfde indeling als het generaalsgraf van Horemheb: een hoog poortgebouw dat toegang geeft tot een binnenhof met drie grote overdekte ruimten en een tweede binnenhof met drie kapellen. Op een diepte van 22 meter liggen drie met beschilderde reliëfs gedecoreerde kamers, waar ooit de mummies van Maya, Merit en mogelijk ook familieleden in lagen.
Drie grafbeelden
De drie grafbeelden van het Rijksmuseum van Oudheden komen uit hetzelfde Memphitische atelier. Ze fungeerden als voedselontvanger bij de offercultus; ze namen als plaatsvervanger eten in ontvangst voor de dode. Daarnaast dienden de beelden als behuizing voor de ka, de ziel van de dode, die in het hiernamaals blijvend moest worden verzorgd met voedsel. Het groepsbeeld (158 centimeter hoog), dat ooit beschilderd moet zijn geweest, toont man en vrouw zittend op een stoel met leeuwenpoten. Ze lijken te wachten tot ze met spijs en drank worden bediend. Merit heeft haar linkerarm teder om haar echtgenoot geslagen.
Kleding
Maya en Merit zijn in hun fraaiste kostuum gekleed: zij in een lange jurk met een sjaal van fijn geplisseerd transparant linnen en hij in een dun hemd en een rok met driehoekige voorschoot. Door het hemd schemeren de huidplooien en navel heen. Volgens de heersende mode draagt de vrouw een lange pruik met haarband en de man een brede pruik met deels over de schouders teruggeslagen zijflappen. In de linkerhand houdt Maya een opgevouwen servet. De inscriptie op Mayas kleding behelst een offergebed voor hem.
Beeld van Maya
Het individuele beeld van Maya (216 centimeter hoog, tweede afbeelding) laat hem in dezelfde positie zien als in het dubbelbeeld, gekleed in een dun hemd en een rok met driehoekige voorschoot van linnen. Hij draagt een brede pruik met gedeeltelijk over de schouders teruggeslagen zijflappen. De inscriptie op Maya’s kleding is een offergebed voor de “Directeur van het Schathuis, Maya”. Overigens waren de beelden van Maya en Merit ooit beschilderd, maar in de loop der tijd is het wit van de kleding geelachtig verkleurd.
Beeld van Merit
Het individuele beeld van Merit (190 centimeter hoog, derde afbeelding) laat haar zien met een menat, een muziekinstrument uit de cultus voor de god Amon. Merit was een priesteres van Amon. Het instrument bestaat uit kralensnoeren waarmee tegen een gewicht werd geslagen om een rinkelend geluid te produceren ter begeleiding van de tempelhymnen. Het gewicht was een tegenwicht op de rug om de menat op zijn plaats te houden. De bovenkant van het instrument is versierd met het hoofd van Hator, godin van de liefde en vruchtbaarheid. Over het midden van Merits kleed loopt een verticale strook met daarin een offergebed waarin ze vraagt om voedsel voor in het leven na de dood.
