De hier afgebeelde monumentale grafstèle is een van de topstukken van het Rijksmuseum van Oudheden. Het monument heeft de vorm van een Grieks tempeltje (aedicula), dat bekroond wordt door een lage, brede, overhellende geveldriehoek (fronton). Op de smalle kroonlijst (architraaf) lezen we de naam van de overledene: Archestrate, dochter van Alexos, uit Sounion.

Archestrate

Zij is levensgroot weergegeven in hoog reliëf. We zien haar op driekwart naar rechts gezeten op een zetel zonder leuning waarop een kussen ligt. Archestrate is gekleed in een chiton met dichtgeknoopte mouwen, waarover ze een mantel (himation) draagt die haar onderlichaam en benen bedekt. Haar rechterhand rust op haar linker bovenbeen, terwijl ze met haar linkerhand de sluier over haar hoofd vasthoudt, een gebaar dat we vaker zien bij Griekse vrouwen, vooral bij moeders. Het haar van Archestrate is in een middenscheiding naar achteren gekamd. Boorgaatjes bij de linker onderarm en in de rechter oorlel duiden erop dat er op deze plaatsen oorspronkelijk metalen sieraden bevestigd zijn geweest. Archestrates blote voeten zijn in sandalen gestoken en rusten op een voetenbankje.

Twee andere vrouwen

Vóór Archestrate staat links in het beeldvlak een tweede, jonge vrouw. Zij is naar links gekeerd en kijkt naar Archestrate. Met haar duim en twee vingers van haar rechterhand ondersteunt ze haar gebogen hoofd als teken van rouw. Interessant is het kapsel van de vrouw, dat bekend staat als het ‘meloenkapsel’. Daarin is het haar in strengen gevlochten en strak over het hoofd gekapt. Op de achtergrond zien we links achter Archestrate in laag reliëf een derde vrouw met kort haar. Van haar zijn alleen het hoofd en de rechterschouder zichtbaar. Zij kijkt het beeldvlak naar links uit, waarbij haar droevige ogen en mond, het zijwaarts gebogen hoofd en haar gerimpelde voorhoofd een uitdrukking vormen van verdriet.

Glanzend gelaat

Aan het monument ontbreken niet alleen de zijkanten, maar ook delen van de reliëfbodem die als basis voor de voorstelling dient. Het gelaat van Archestrate heeft in de 19de eeuw, vermoedelijk na de vondst in 1821, een oppervlaktebehandeling ondergaan, waardoor het te licht en te glanzend is geworden.

Rijke dame

Veel aan het monument duidt erop dat Archestrate een rijke dame was, afkomstig uit een voorname Attische familie. Volgens onderzoekers was zij getrouwd met een rijke man uit Aixone, de plaats waar zij begraven werd. De vrouw op de achtergrond is waarschijnlijk haar dienares en de vrouw op de voorgrond mogelijk haar dochter. Het monument, gewijd aan de nagedachtenis van Archestrate, dateert uit 325 v. Chr.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website