Grafreliëf van Dexandrides en Kallistratos
Het bijzondere aan de hier afgebeelde grafsteen is niet alleen dat hij vrij goed bewaard is gebleven, maar ook dat hij in de vroege zeventiende eeuw eigendom was van de bekende Vlaamse schilder Peter Paul Rubens. Hij wordt dan ook wel de Rubens-stèle genoemd. Op Rubens’ schilderij Christus en Maria Magdalena doet de Christus-figuur sterk denken aan de houding van de staande man op deze stèle. Ook in andere opzichten zijn er, misschien niet toevallig, overeenkomsten.
Beeldhouwkunst uit de klassieke periode
De gedenksteen, gedateerd omstreeks de tweede helft van de 4de eeuw v. Chr., is een mooi voorbeeld van de beeldhouwkunst uit de klassieke periode. We zien een stèle in de vorm van een Grieks tempeltje (aedicula), waarvan de lage geveldriehoek wordt bekroond door drie dakversieringen (akroteria) en gedragen door twee pijlers.
Oudere en jongere man
Het tafereel in hoogreliëf laat ons aan de linkerkant een wat oudere man met baard zien die op een kussen in een luxe-leunstoel (klismos) zit. Over de zitting van de stoel hangt een draperie. De gelaatsuitdrukking en de haardracht van de man doen denken aan de typische manier waarop de hoofden van filosofen in die tijd werden weergegeven. De zittende man, die over de linkerschouder een mantel (himation) draagt, schudt de hand van een voor hem staande jongere man en houdt met zijn andere hand diens rechteronderarm vast. De jongeman houdt in zijn linkerhand een strigilis, een schraapijzer dat door atleten werd gebruikt voor lichaamsverzorging na het sporten.
Vader en zoon
Een slecht te lezen inscriptie op de kroonlijst (architraaf) toont ons de namen van de twee figuren en maakt ook duidelijk welke relatie zij met elkaar hebben, namelijk vader en zoon. De oudere man heet Dexandrides, zijn zoon Kallistratos. De inscriptie vermeldt dat zij burgers uit den vreemde (isoteleis) zijn. Een voorstelling als deze, met twee figuren die elkaar de hand schudden, wordt een dexiosis-scène genoemd. Vroeger werd gedacht aan een afscheid, of een hereniging, maar de handdruk stond in het oude Griekenland symbool voor de verbondenheid tussen de levenden en de doden.
Slordige inscriptie
De slordige inscriptie en de duidelijke resten van secundaire bewerking in de borstpartij van de zittende man maken duidelijk dat het reliëf een eerder leven heeft gehad. Het kussen op de stoel, het voetenbankje en de affectieve handdruk (met één hand om de pols) zijn typisch voor de afbeeldingen van vrouwen. Oorspronkelijk was het reliëf dus voor een vrouw bedoeld. In tweede instantie zijn de figuren omgewerkt tot een vader en zoon en zijn de namen (nauwelijks leesbaar) boven de scène geplaatst.
Reis door Europa
In 1610-‘15 was het grafreliëf onderdeel van een collectie in Venetië. In 1617 verhuisde deze verzameling naar Londen en vervolgens naar Den Haag. Kort daarop nam Peter Paul Rubens de collectie over. In dezelfde eeuw kwam de grafsteen in bezit van verschillende verzamelaars. Later werd hij eigendom van het Aartsbisschoppelijk Paleis in Utrecht. In 1878 werd de collectie aangekocht door het Rijksmuseum van Oudheden.
