Vanaf 10 januari 2024 is dit prachtige middeleeuwse ‘schild’ uit de collectie van Rijksmuseum Amsterdam te bewonderen in de tentoonstelling Het jaar 1000. Het schild is duizend jaar geleden gemaakt van het gewei van een eland en langs de randen versierd met vogels, leeuwen, draken en sierlijk vlechtwerk. In de Middeleeuwen hing het in de grafkapel van keizer Lodewijk de Vrome in Metz.

Reliekhoorn

Tot en met 17 maart 2024 heeft het schild een ereplaats in de allereerste vitrine bij binnenkomst in de tentoonstellingszalen van Het jaar 1000. Het object is de plaatsvervanger van een middeleeuwse reliekhoorn van het Rijksmuseum, die vanaf oktober in de expositie te zien was. De twee konden in de Amsterdamse museumzalen niet tegelijkertijd ontbreken en worden daarom in Leiden om beurten getoond.

Afgeworpen gewei

Het schild uit de kapel van Lodewijk de Vrome is gemaakt van het gewei van een Europese eland (Alces Alces). Een volwassen mannelijke eland werpt zijn gewei elk najaar af, na het paarseizoen. Nieuwe geweien ontwikkelen zich in het voorjaar en zijn na ongeveer vijf maanden volgroeid. C14-onderzoek (meting van radioactieve koolstof) wees uit dat de eland die dit gewei droeg, leefde in de periode 975-1020 na Christus.

Van Metz naar Sint-Petersburg

Volgens de lokale overlevering heeft het schild rond het jaar 1000 gehangen in de grafkapel van keizer Lodewijk de Vrome in Metz. Lodewijk (778-840), de zoon en troonopvolger van keizer Karel de Grote, lag daar al ruim tweehonderd jaar begraven toen dit gewei werd gemaakt. In december 1884 kocht de Russische tsaar Alexander III het van de Russische prins Alexander Petrovich Basilevsky voor de Hermitage in Sint-Petersburg, samen met diens volledige collectie middeleeuwse en renaissancekunst.

Ereplaats

Over de verblijfplaats in de daartussen liggende periode is niet veel bekend. Het bijzondere voorwerp kwam in 1952 via omzwervingen terecht in het Rijksmuseum in Amsterdam. Daar werd het uiteindelijk in 2012 herkend als een van de meesterwerken uit Basilevsky’s verzameling. Het ‘schild’ verlaat nu Amsterdam voor het eerst in zeventig jaar, voor een ereplaats in de tentoonstelling Het jaar 1000.