Week 3: 27 oktober t/m 2 november 2018

Het verslag van de derde week van de opgravingscampagne 2018 op de heuvel van Tell Damiyah in Jordanië, geschreven door Lucas Petit, opgravingsleider en conservator van het Rijksmuseum van Oudheden:

Graven zonder problemen

“De hele derde week konden we graven, zonder zandstormen of andere problemen. De wind was matig, het zonnetje scheen en aan het einde van de week hadden we rond 12 uur 35 graden. Heerlijk, als je hoort dat het in Nederland koud is… Iedereen had zijn plekje intussen gevonden op Damiyah. Het is namelijk altijd even wennen, zowel voor de square supervisors als de werknemers.

Skelet van een slang

In bijna alle opgravingsputten graven we intussen bewoningslagen op die ouder zijn dan het heiligdom. Slechts in square VII, waar twee Jordaanse studentes de leiding hebben (Sanaa en Raghad), zijn nog wat resten van het belangrijke gebouw zichtbaar: het grote podium en de westelijke muur. De afgelopen dagen zijn ze begonnen deze elementen te verwijderen waarbij een bijzondere ontdekking werd gedaan. Onder het podium bleek een skelet van een slang te liggen. Er bestaan verschillende voorbeelden uit de IJzertijd waarbij er onder het hoofdpodium bijzondere voorwerpen werden neergelegd. Een soort bouwoffer dus. Meestal zeggen deze voorwerpen dan iets over de cultus of de godheid die werd aanbeden. In ons geval zou het heiligdom dus iets met slangen te maken hebben – in het opgravingshuis werd het dus al snel de “slangentempel”. Alhoewel het wel een hoog Indiana Jones gehalte heeft, vermoed ik echter dat de slang niet bewust is neergelegd, maar er zelf is ingekropen. Toch wel een beetje jammer, maar het lijkt niets te maken te hebben met de functie van het gebouw.

Scherf met letters

In het square van Jeroen zijn ze al iets dieper. Het belangrijkste element is een noord-zuid muur, dat direct onder het heiligdom ligt – een oudere fase dus. Ten oosten van dit gebouw lag waarschijnlijk een binnenplaats, wat enige frustratie oplevert bij Jeroen. Er worden namelijk nauwelijks vondsten gedaan, waarschijnlijk omdat deze binnenplaats steeds heel goed was schoongemaakt. Laagje voor laagje haalt Jeroen eraf, zonder heel veel veranderingen te zien. Wel vond hij gisteren tijdens het aardewerk lezen (=het bekijken van opgegraven aardewerk) een scherf met daarop minstens vier letters gekrast. Mogelijk is het oud-Hebreeuws of Aramees, wat goed kan: we zitten namelijk nu in de 8ste eeuw v.Chr. Taalspecialisten moeten de foto’s van dit scherfje maar eens bekijken als we terug in Nederland zijn.

8ste eeuw v.Chr.

In de andere twee squares zijn we ook in de 8ste eeuw v.Chr. aangekomen. Omdat deze fase niet is verbrand is de hoeveelheid vondsten ook hier vrij gering. Natuurlijk veel aardewerken scherven en wat kleine voorwerpen, zoals een spinklosje en ijzeren en bronzen werktuigen, maar geen museale vondsten. Op zich is dit niet belangrijk – het gaat ten slotte om het verhaal – maar je merkt dat mooie vondsten iedereen motiveert, ook de lokale werknemers. Vandaag kwam er in het meest oostelijke square een stenen deursokkel tevoorschijn, mogelijk nog in de originele positie.

Specialisten aan het werk

Deze week was ook speciaal omdat Erwin Kanters (3D-scanner), Dennis Braekmans en Teodora Polyak (XRF-scanners) en Jeanette Boertien (textiel specialist) aanwezig waren. Jeanette onderzoekt alle voorwerpen uit de afgelopen seizoenen die iets met textielproductie te maken hebben. Meestal zijn dat gewone weefgewichten, maar het is fascinerend om te zien hoeveel informatie je uit deze kleiballen kan halen. Het gewicht en de ligging zegt iets over het weefgetouw en ook over het soort textiel dat geproduceerd werd. Erwin, Dennis en Teodora waren op de opgraving om twee redenen. In eerste plaats om alle museale vondsten van de afgelopen jaren te documenteren – met name de kleibeeldjes en beelden. Erwin heeft alles in 3D gescand, zodat we niet alleen alle gegevens hebben over het betreffende voorwerp, maar ook een 3D printje kunnen maken. Dennis en Teodora hebben het materiaal onderzocht van de beeldjes, waarbij in elk geval eentje zeker niet lokaal blijkt te zijn. De tweede reden – en daarover heb ik vorige week al wat gezegd – was het werk op Damiyah zelf. Woensdag hadden we een generator georganiseerd, niet zo makkelijk in militair gebied, om Erwin de mogelijkheid te geven om bepaalde profielwanden en vondsten in het veld in 3D te documenteren. Zo hebben we het slangenskelet in 3D gescand, maar ook enkele profielwanden. Dennis en Teodora hebben dezelfde wand nauwkeurig met het draagbare XRF scanner geanalyseerd. De uitwerking van de gegevens zal nog even duren, maar er lijken grote verschillen te zijn in bepaalde afzettingen. Het combineren van tekeningen, scans, XRF-analyse, OSL-dateringen, 14C-dateringen en infrarood foto’s lijkt nu al de nauwkeurigheid van het stratigrafisch onderzoek enorm te verbeteren. Dit is naar mijn weten nog nooit eerder gedaan.

Komende week

De komende week zullen we het werk in de squares vervolgen, waarbij we langzaam maar zeker naar het begin van de 8ste eeuw v.Chr. gaan. Daarnaast gaan we twee testputjes openen ten noorden van het heiligdom. Het lijkt alsof er nog een gebouw is dat helemaal opgevuld is met meer dan anderhalve meter verbrand puin. Als we hierin opnieuw mooie voorwerpen aantreffen, zouden we eventueel onze doelstelling voor volgend jaar kunnen aanpassen: het vrij leggen van het hele complex dat de afgelopen jaren al veel aandacht heeft gegenereerd. We zijn dus zeer gespannen…”

Damiyah 2018 week 3 Opgraving Jordanië Tell Damiyah

Dennis Braekmans analyseert het opgravingsprofiel met een XRF-apparaat

Damiyah 2018 week 3 Opgraving Jordanië Tell Damiyah

Aardewerk wassen in het opgravingshuis