Archeologen van het Rijksmuseum van Oudheden (Leiden), het Museo Egizio (Turijn, Italië) en de Universiteit Leiden hebben in Sakkara het graf gevonden van Panehsy, de ‘rentmeester van de tempel van (de god) Amon’. De oud-Egyptische graftombe is meer dan drieduizend jaar oud, uit de tijd van farao Ramses II (ca. 1250 v.Chr.). Het onderzoeksteam vond daarnaast vier kapelletjes van andere graven uit dezelfde periode, waaronder dat van Yoeyoe, de ‘goudfoliemaker van de schatkamer van de farao’. Sakkara diende vanaf 3000 v.Chr. meer dan drieduizend jaar als begraafplaats van de oud-Egyptische hoofdstad Memphis.

Het graf van Panehsy

Panehsy’s graf bestaat uit een tempelgebouwtje op een rechthoekige binnenplaats van 13,4 bij 8,2 meter, drie kapellen, een zuilenhof en een schacht naar de ondergrondse grafkamers. De kleistenen muren zijn versierd met fraaie, kleurrijke reliëfs, die tot anderhalve meter hoogte bewaard zijn gebleven. Die laten voorstellingen zien van Panehsy, zijn vrouw Baia (‘de zangeres van Amon’), en van priesters en offerdragers. Panehsy’s naam en titels worden in hiërogliefen genoemd: ‘Panehsy van Memphis’ en ‘rentmeester van de tempel van (de god) Amon’. Memphis was destijds een belangrijke stad. Panehsy woonde daar en is er mogelijk ook geboren. De naam Panehsy komt vaker voor in deze tijd, maar deze specifieke ambtenaar was tot nu toe onbekend.

Piay, schrijver van de offertafel

De mooiste reliëfvoorstelling toont Panehsy en zijn vrouw bij een offertafel. De priester, een kale man met een luipaardvel om zijn schouders, sprenkelt water ter ere van het overleden echtpaar. Zijn naam is Piay, ‘de schrijver van de offertafel’ en ‘assistent van Panehsy’. Die titel suggereert dat hij een ondergeschikte was van Panehsy. Blijkbaar was Piay verantwoordelijk voor de begrafenisrituelen voor zijn meester. Die taak werd normaal gesproken door de oudste zoon vervuld, dus misschien had Paneshy geen kinderen. De naam en titel ‘Piay, schrijver van de offertafel’ worden ook genoemd op een Egyptisch reliëf uit Sakkara in collectie van het Rijksmuseum van Oudheden. Piay was destijds echter een veel voorkomende naam. Of het om dezelfde persoon gaat, is daarom niet te achterhalen.

Vier kleine kapellen

Aan de oostkant van Panehsy’s graf zijn vier kleine kapellen van andere graven opgegraven. Eén daarvan vermeldt de naam van de eigenaar: Yoeyoe, ‘de goudfoliemaker van de schatkamer van farao’. Gekleurde reliëfs laten zijn begrafenisstoet zien. Verder tonen ze scènes in het hiernamaals, de verering van de Hathor-koe en het schip van de lokale god Sokar. Dit graf is ruim honderd jaar geleden al eens opgegraven, maar verdween destijds weer onder het zand. Twee deurposten van het complex bevinden zich sinds 1927 in het Museé de Picardie in Amiens (Frankrijk).

Door opgravingen steeds meer informatie

Het internationale team dat de opgravingen uitvoerde, bestond uit specialisten en studenten uit onder andere Egypte, Nederland en Italië. Het deed de ontdekkingen op een steenworp afstand van de beroemde getrapte piramide van Djoser in Sakkara, waar onderzoekers van het Rijksmuseum van Oudheden al bijna vijftig jaar werken. Door de opgravingen wordt steeds meer bekend over de mensen die in Sakkara begraven lagen en de manier waarop door de eeuwen heen is gebouwd in de dodenstad. De graven en de voorstellingen op de versierde wanden bieden veel informatie over de grafrituelen van de Egyptenaren en hoe men daar tijdens het leven al mee bezig was.

• Lees meer over de jaarlijkse opgravingscampagne van het Leids-Turijnse onderzoeksteam in Sakkara.
• Op dinsdag 11 april om 20.00 uur geeft Lara Weiss een lezing over de recente vondsten in Sakkara.