Archeologen ontdekten vorig jaar een groot familiegraf van 5600 jaar oud bij opgravingen op bedrijvenpark Medel in Tiel. De resten uit het graf zijn vanaf 10 april 2018 te zien in het museum, op de vaste tentoonstelling Archeologie van Nederland. Het gaat om een begraving van minimaal acht personen, waaronder twee jonge kinderen van drie en vijf jaar oud. Graven van deze omvang uit deze periode zijn zeer zeldzaam. Dit exemplaar is het grootste bewaarde graf van Nederland uit die tijd.Wie waren deze mensen?

Minimaal acht mensen begraven

In het graf zijn minimaal acht mensen begraven, maar waarschijnlijk meer. Het juiste aantal is nog niet bekend, omdat de botten in de loop der eeuwen samengeperst zijn en door elkaar liggen. Deze mensen woonden vlakbij de plek waar ze zijn begraven, aan een beek in een dorpje dat eveneens is opgegraven. Ze waren jagers-vissers-verzamelaars. Door contacten met boeren in het zuiden gingen ze zelf ook vee houden en graan verbouwen. Van die boeren in het zuiden namen ze nog andere gewoonten over, zoals het begraven in een familiegraf.

5600 jaar onder de grond bewaard gebleven

De doden in het Tielse familiegraf behoorden waarschijnlijk tot de ‘Hazendonkgroep’ (genoemd naar de plek waar voor het eerst resten van deze groep gevonden zijn) en zijn 5600 jaar oud. Het graf lag oorspronkelijk vlak onder het maaiveld. De skeletten werden hierdoor broos en zacht. Door overstromingen kwam een anderhalve meter dikke kleilaag over het graf te liggen. De kleilaag zorgde ervoor dat de botten beschermd werden. Wel zijn de botten door het gewicht van het kleipakket samengeperst en gebroken. Hoewel de botten in stukjes uit elkaar zijn gevallen, zijn ze relatief goed bewaard gebleven. Het enige oudere familiegraf in Nederland werd meer dan vijfentwintig jaar geleden gevonden op Schokland (Noordoostpolder) en is veel slechter bewaard gebleven. Van de resten zijn nu alleen nog maar de tanden over.

Blok van duizend kilo

Om het kwetsbare graf uit Tiel te bewaren en te onderzoeken, besloten de archeologen het als geheel in een blok klei van ruim duizend kilo, uit de grond te halen. Vervolgens is het naar een laboratorium gebracht. Specialisten hebben daar maandenlang gewerkt om de zachte botten schoon en weer hard te maken.

Graf te leen

Het Rijksmuseum van Oudheden krijgt het graf te leen van museum Het Valkhof in Nijmegen, waar het Gelderse Provinciaal Depot voor Bodemvondsten wordt beheerd. Bij dit grote graf zijn ook enkele graven met één dode per graf ontdekt. Eén daarvan heeft inmiddels een vaste plek gevonden in het Flipje- en Streekmuseum in Tiel.

Onderzoek

De opgravingen in Tiel-Medel duurden van november 2016 tot september 2017. De opgravingen vonden plaats voorafgaand aan de uitbreiding van bedrijvenpark Medel, in opdracht van het industrieschap Medel in de gemeente Tiel. Archeologen van vijf bedrijven (ADC Archeoprojecten, Archol, BAAC, RAAP, VUhbs) werkten bij de opgravingen samen. Zij werden hierbij geholpen door tientallen vrijwilligers (Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie, Beoefenaars Archeologie Tiel en Omstreken, de Historische Kring Kesteren en Omgeving en de Oudheidkamer Tiel). Ook de provincie Gelderland is als eigenaar van de vondsten, nauw betrokken bij het onderzoek. Net als de gemeenten Neder-Betuwe en Tiel, die deel uitmaken van het bestuur van het Industrieschap Medel. ArcheoCare heeft het graf gerestaureerd.