Fibula’s was een kleine tentoonstelling over het kledingaccessoire dat archeologen het meest vinden: fibula’s. Met deze spelden werden kledingstukken dichtgemaakt, vooral mantels. In de museumvitrines lagen bijna vierhonderd fibula’s. Het zijn vakkundig gemaakte en vaak prachtige voorwerpen. Ze vertellen veel over het leven en de mode in de oudheid en de middeleeuwen.

• Fibula’s was in de tentoonstellingsruimte die naast de vaste tentoonstelling Archeologie van Nederland ligt, op de tweede verdieping van het museum.

Bijna vierhonderd fibula’s

Fibula’s kwamen in Nederland voor van de Bronstijd, rond 1000 v.Chr., tot circa 1000 na Chr. In de tentoonstelling zag u bijna vierhonderd exemplaren uit alle periodes, afkomstig uit nederzettingen, begraafplaatsen en heiligdommen. Driekwart komt uit Nederland, de rest uit heel Europa.

Mode-accessoires

Fibula’s waren modegevoelig en hun vorm veranderde steeds. Mannen droegen altijd één mantelspeld, in de regel op de schouder. Vrouwen gebruikten vaak meerdere fibula’s om jurken, rokken en mantels te sluiten. De spelden werden massaal gesmeed of gegoten. Meestal werden ze gemaakt van brons, maar soms ook van edelmetaal. Veel fibula’s hebben de vorm van een dier of gebruiksvoorwerp, en sommige zijn voorzien van een tekst.

Romeinen: dol op fibula’s

De oudste in Nederland gevonden spelden hebben twee grote schijven en heten daarom ‘brilfibula’. Maar het talrijkst in de meeste museumcollecties zijn de Romeinse fibula’s. Net voor het begin van onze jaartelling kwamen Romeinse legers naar ons land. Ze vestigden zich langs de Rijn en de Waal en namen in hun kielzog handelaars, handwerkslieden en hun families mee. Ze introduceerden veel nieuwe fibula-types op het Nederlandse grondgebied, waarvan vele exemplaren uiteindelijk in de bodem terechtkwamen.

Samenwerkingen

In de tentoonstelling zag u niet alleen voorwerpen uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden, maar ook uit de collectie van Museum Het Valkhof in Nijmegen. Daarnaast lagen er fibula’s uit verschillende privé-verzamelingen in de vitrines.

Fibula’s werd gemaakt in samenwerking met dr. Stijn Heeren, coördinator van het project Portable Antiquities of the Netherlands (PAN). Het project is in het najaar van 2016 gestart om alle metaalvondsten in kaart te brengen, met name voorwerpen die met metaaldetectoren gevonden zijn. Het is gebaseerd op het succesvolle Portable Antiquities Scheme (PAS) in Groot-Brittannië, dat heeft aangetoond dat metaalvondsten uit privécollecties het beeld van het voorkomen en de verspreiding van allerlei types voorwerpen behoorlijk kunnen veranderen.