Boven: bronzen votiefbeeldje | foto © Staatliche Museen zu Berlin, Antikensammlung, Johannes Kramer

VERWACHT

Tentoonstelling met topstukken uit Italië

25 april t/m 25 augustus 2024

Griekse en Romeinse stad van godinnen

Poseidonia, zoals Paestum van oorsprong heette, werd rond 600 v.Chr. gesticht aan de Baai van Salerno in Zuid-Italië. De dynamische geschiedenis en culturele diversiteit van de stad, met haar beroemde Griekse tempels, staan centraal in de tentoonstelling Paestum – stad van godinnen. Ruim tweehonderd van de mooiste stukken van Paestum zijn bijeengebracht, waaronder unieke, beschilderde grafwanden uit het archeologisch museum van Paestum, tempelornamenten, godinnenbeeldjes, beschilderd luxe aardewerk, fijn glaswerk, votiefgaven en munten.

De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met het Italiaanse Ministero della Cultura en het Museo e Parco Archeologico di Paestum e Velia, en brengt een rijke selectie archeologische vondsten uit het oude Paestum in bruikleen naar Leiden.

Topstukken: beeld godin Hera en beschilderde grafwanden

Absolute topstukken in de tentoonstelling zijn het bijzondere marmeren beeld van de godin Hera op een troon en acht fraai beschilderde grafwanden uit het museum van Paestum. Ook ziet u beeldjes van terracotta, brons en marmer, een bronzen Griekse wapenuitrusting, wierookvaasjes, prachtig beschilderd aardewerk, fijn glaswerk en een grote verscheidenheid aan votiefgaven en munten. Het indrukwekkende decor van de tentoonstellingszalen weerspiegelt de karakteristieke schoonheid van het Zuid-Italiaanse landschap. U beleeft de kenmerkende Dorische tempelarchitectuur van de oude stad door middel van bijzondere kurkmodellen uit de achttiende eeuw, 3D-prints van tempelsculpturen op ware grootte, originele terracotta tempel-ornamenten en reconstructietekeningen.

Griekse bewoners

De eerste bewoners van Poseidonia waren Grieken uit de legendarisch rijke en machtige stad Sybaris in Zuid-Italië. Ze stichtten de nieuwe stad in de vruchtbare riviervlakte van de Silaris, nu de Sele. De welvaart van de stad wordt weerspiegeld in de drie enorme tempels die vandaag de dag nog het landschap van Paestum domineren. De tempels waren gewijd aan de godinnen Hera en Athena. Ze behoren tot de best bewaarde ter wereld. In de vierde eeuw v.Chr. nam de politieke onrust in Zuid-Italië toe. Volkeren uit het binnenland namen de macht van de Grieken gedeeltelijk over. In Poseidonia leidde dit tot overheersing van de Lucaniërs die ook al in Paestum woonden en nauwe banden hadden met de Grieken. In de tentoonstelling ontdekt u hoe de stad zich verder ontwikkelde.

Multiculturele samenleving

De vermenging van Lucaanse en Griekse tradities is kenmerkend voor de vondsten uit die periode. Rijkelijk versierde Lucaanse graven tonen niet de typisch Griekse gebruiken, maar scènes met krijgers, begrafenisspelen en de zorg voor de doden. De lokaal geproduceerde aardewerken voorwerpen, waaronder versierde drinkbekers en de karakteristieke visborden uit Campanië, illustreren het dagelijks leven van de Grieken en Lucaniërs. De overvloed aan terracotta votiefgeschenken uit deze periode geeft u een inkijkje in de religieuze praktijken.

Romeinen aan de macht

Poseidonia onderging een ware metamorfose toen in de derde eeuw v.Chr. de Romeinen aan de macht kwamen. De indeling van de stad veranderde aanzienlijk en gebouwen werden verwijderd om plaats te maken voor Romeinse architectuur. In het Romeinse Paestum deed een nieuwe industrie haar intrede: de productie van parfum uit olijfolie en rozen. In de tentoonstelling wordt dit geïllustreerd door een keur aan glazen parfumflesjes.

Stad van godinnen

Uit het Griekse moederland kwam ook de verering van goden, heroën en mysteriën naar Zuid-Italië. De godinnen Hera, Athena en Aphrodite werden aanbeden in tempels en heiligdommen, zowel binnen als buiten de stadsmuren van Paestum. De voortdurende verering van de godinnen door de eeuwen heen getuigde van hun blijvende betekenis voor de religieuze en culturele identiteit van de stad. In de tentoonstelling ontdekt u hoe de cultus van godinnen verweven was in het religieuze en dagelijkse leven van de inwoners.

Paestum godin Hera

Godin Hera | Collectie Parco Archeologico di Paestum e Velia/Italian Ministry of Culture

Paestum grafwand

Beschilderde grafwand | Collectie: Parco Archeologico di Paestum e Velia/Italian Ministry of Culture

Publieksboek

Bij de tentoonstelling verschijnt het publieksboek Paestum – stad van godinnen. Het is een rijk geïllustreerde, full colour-uitgave, waarin de lezer meer te weten komt over de geschiedenis en cultuur van de Zuid-Italiaanse stad. De publicatie wordt mogelijk gemaakt door een bijdrage van Labrys Reizen.

  • ca. 80 pagina’s
  • prijs: € 12,50
  • te koop in museumwinkel en webshop

Audiotour

Ontdek meer fascinerende verhalen over Paestum, zowel tijdens uw museumbezoek als thuis of onderweg. Op diverse plekken in de tentoonstelling kunt u luisteren naar een verdiepende audiotour, ingesproken door conservator Ruurd Halbertsma. De gratis verkrijgbare audiotour is beschikbaar in het Nederlands en Engels.

Podcastserie

In navolging op het succes van de podcastserie Het jaar 1000 maakt het museum ook bij Paestum – stad van godinnen een podcastserie die aansluit op de tentoonstelling. Conservator Ruurd Halbertsma, tevens samensteller van de expositie, neemt de luisteraars mee op een boeiende reis door het oude Paestum. De eerste aflevering verschijnt begin april.

En verder

  • Rondleiding met gids voor groepen
  • Online lezing over Paestum door conservator Ruurd Halbertsma (duur: 50 minuten)
  • Maandelijkse lezingen in het kader van de tentoonstelling, georganiseerd door vriendenvereniging RoMeO
  • RMO Magazine met o.a. artikelen over de tentoonstelling (€ 3,95 | uitgave vriendenvereniging RoMeO)
  • Kinderactiviteiten in de mei- en zomervakantie
  • Interactieve rondleiding voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs

Paestum is de vijfde tentoonstelling in de serie van het Rijksmuseum van Oudheden over belangrijke steden uit de oudheid. Eerdere succesvolle exposities waren: Petra (2013-2014 ), Carthago (2014-2015), Nineveh (2017-2018) en Byblos (2022-2023).

Samenwerking en bruiklenen

Naast onze eigen collectie zijn bruiklenen te zien uit verschillende musea in binnen- en buitenland. De tentoonstelling wordt mogelijk gemaakt door een nauwe samenwerking met het Museo e Parco Archeologico di Paestum e Velia. Andere bruikleengevers zijn: Musée du Louvre (Parijs), Antiekensammlung Staatlichen Museen zu Berlin, de Nationale Numismatische Collectie (DNB, Amsterdam) en Allard Pierson (Amsterdam). Het Rijksmuseum van Oudheden wordt gesteund door de VriendenLoterij.

Leeuwenkop Paestum

Ornament | Collectie: Parco Archeologico di Paestum e Velia/Italian Ministry of Culture

Tempels Paestum

De tempel van Poseidon in Paestum, gebouwd in de 5de eeuw v.Chr. | Foto: Servaas Nijens